واژه بست های مفعولی و آرایش بنیادین واژگان در زبان فارسی

این بررسی در چارچوب دستور گشتاری و مبانی رده­شناسی و با هدف تعیین جایگاه زیرساختی واژه­بست­های مفعولی زبان فارسی، ونیز تبیین رابطه­ی همزمانی-درزمانی این جایگاه با آرایش بنیادین واژگان این زبان صورت­گرفت. ازاین­رو، با لحاظ زیرساخت «واژه­بست+فعل» در تقارن با رده sov، نتیجه­گیری شد که گشتار حرکت واژه­بست­ مفعولی را از جایگاه مذکور به سمت محل ظهور هدایت می­کند. مضافاْ، جهت­گیری­های نحوی، صرفی و نوایی، به عنوان سه معیار مؤثر در چگونگی واژه­بست­افزایی معرفی شده که ممکن است با گذشت زمان متفاوت عمل کنند. در همین راستا، با اشاره به «شرط کوتاه­ترین حرکت»، به رابطه­ی فرایندهای انضمام و واژه­بست­افزایی در فارسی معاصر اشاره شده و استدلال شد که برخلاف فارسی نو قدیم، نادستوری شدن الحاق واژه­بست به جزء اسمی برخی از افعال مرکب در گونه­ی معیار مؤید این رابطه است. در راستای تبیین پیامدهای رده­شناختی واژه­بست­افزایی درابتدا به فرضیه­ی مطرح در دبیرمقدم (1997) مبنی بر تغییر رده­ی فارسی از ov به vo اشاره شده و با استناد به شواهد تاریخی و گویشی این نتیجه به دست آمد که بررسی سیر تحول تاریخی مشهود در نظام واژه­بستی فارسی، تبیین قابل توجهی برای ناهمخوانی زبان فارسی با معیارهای بیست­گانه­ی درایر(1992) و همگانی شماره 25 گرینبرگ (1963) به دست می­دهد. ازاین­رو، در پایان این نتیجه گرفته شد که بررسی عملکرد و سیر تحول واژه­بست­های ضمیری زبان فارسی، فرضیه­ی قرار گرفتن این زبان در جریان تغییر رده را تقویت می­کند.